Farkına varmadan bizi çevreleyen pek çok alışkanlık kazanıyoruz. Kimi zaman hayatımıza renk katan bu alışkanlıklar bazen de enerjimizi ve üretkenliğimizi olumsuz etkileyebiliyor.
Peki alışkanlıklar kaderimiz midir yoksa sığınağımız mı?
Bu noktada kendimize dışardan bakabilmek ve sahip olduğumuz alışkanlıkları objektif gözlerle değerlendirmek önemli.
Konunun uzmanı Charles Duhigg "Alışkanlıkların Gücü" isimli kitabında son 10 yıldır yapılan çalışmalar ile alışkanlıkların nasıl işlediğine yönelik psikolojik ve nörolojik etkilerin büyük ölçüde tanımlanabildiğini anlatıyor. Daha az yemek yemek, daha çok spor yapmak, erken uyanmak, zamanı yönetebilmek aslında hep alışkanlıklarımızın temelinde yatıyor.
Peki alışkanlıklar nasıl değişir?
Her insanda başarıya ulaşan %100 garantili yöntemlerden bahsetmek mümkün değil. Alışkanlıklardan tümüyle uzaklaşmak da kolay ve hızlı gerçekleşemeyebiliyor. Ama alışkanlıklardan kurtulmaya odaklanmak yerine yerine yenilerini kazanmaya çalışmak kesinlikle sonuç veriyor.
Duhigg kitabında alışkanlıkların 3 aşamada oluştuğunu açıklıyor.
Geliştirmek istediğimiz alışkanlık için önce kendimize bu alışkanlığı hatırlatacak bir İŞARET belirlememiz ve alışkanlığımız neticesinde elde edeceğimizi ÖDÜLümüzü tanımlamamız gerekiyor.
Sabahları koşuya gitme alışkanlığı üzerinden örneklendirecek olursak.
1. İşaret: Koşu giysilerini akşamdan yatağın yanına bırakmayı işaret olarak belirleyebiliriz.
2. Rutin: Rutinimiz işareti algılayıp eyleme dönüştürdüğümüz alışkanlığımızı temsil ediyor. Yani bu örnek için koşuya çıkmak.
3. Ödül: Koştuktan sonra yaşayacağımız başarma duygusunu ya da ekstra bir fincan kahveyi ödül olarak belirleyebiliriz.
Alışkanlığı değiştirmek için de yapmamız gereken şey ise, işareti ve ödülü sabit tutup rutini değiştirmeye odaklanmak.
Zil çaldığı an kantine giderek sağlıksız beslenen bir öğrenciyi göz önüne alabiliriz. Sağlıksız beslenme alışkanlığını farklı bir alışkanlığa dönüştürmeden önce hangi işaretlerle bu alışkanlığın rutinleştiğini ve kişinin hangi ödüle ulaşmayı arzuladığını anlamak önemli.
Örneğin kişi can sıkıntısı yaşıyor ve bu işaret ile birlikte kantinde sosyalleşmek ve rahatlamak için sağlıksız beslenmeye başlıyor olabilir. Buradaki kritik nokta işaret ve ödüle müdahale etmeden sağlıksız beslenmek alışkanlığını sosyalleşmek ve rahatlamak için müzik odasında vakit geçirmek gibi başka bir alışkanlıkla değiştirmeye çalışmak.
Özel ve iş hayatımızda alışkanlıklarımızın ardında nelerin yattığını anlamak daha kaliteli ve mutlu bir hayat yaşamamızdaki engelleri kaldırıyor.
Sevgiyle kalın,
Gülşah Şişman
